|
- Páta | - Srbská èítanka | - |
Zañd¼enu póñd¼elu (27./II. 1904) je so miny³o d¼esaæ lìt, zo je wumrì³ Hórnik. - Hdy¾ kamu¹k do jìzora æisnje¹, nastawaju ko³o woko³o zmohi, najprìnje wulke, potom dale mjeñ¹e a mjeñ¹e, doni¾ so skóncnje cyle njezhubja: zwjeàch wody je so zasy zmìrowa³ a wupøestrìwa so jako h³adka runina pøed twojim wóèkom ka¾ prjedy. Podobnje je so staio z mjenom mnohich serbskich wótèincow. Zaklinèachu, wuklinèachu; nichtó jich wjacy njewupraja a njes³y¹i. Moh³o snad¼ so te¾ mjeno Hórnik runje tak zhubiæ z pomjatka serbskeho naroda? Nihdy, ¾enje! Pøeh³uboko je so æìà, jeho skutkowanje zary³o do serbskich stawiznow, h³ub¹o dy¾li ¾³objo Sprjewje do zemje serbskeje! Pøewysoko pozbìhuje so jeho mjeno nad mjenami rojeñkow, wy¹e dy¾li skalny khribjet Boha Èorneho!
Wuklinèa³e su dawno ¾arowace zynki zvonow, ki¾ smjeræ wótca wótèiny pøipowìdowachu w¹ìm serbskim wutrobam. - Kotry syn moh³ zabyæ swojeho nana? A njeje Hórnik swój cy³y lud lubowa³ z wótcowskej, nanowskej lubosæu? Haj, je snad¼ hdy ¾adyn nan swojim samsnym ródnym d¼ìæom moh³ wjacy daæ, woprowaæ a wotkazaæ, dy¾li je Hórnik so woprowa³ a wotkaza³ cy³emu swojemu horcolubowanemu narodej? Na¹ lud je rataàski lud a to jara wustojny a nimo mìry pilny rataàski ³ud a wón wa¾i sebi kó¾dy ró¾k a brjó¾k namrìteje zemje a kó¾de stwjelco, ki¾ na nim narosæe, jara wysoko, haj - skoro moh³ prajiæ - pøewysokjo. Ale je to te¾ jenièke bohatstwo, kotre¾ ma prawy dobry serbski a køesæanski nan swojim d¼ìæom zawostajiæ? Njejsu dary ducha a p³ody wutroby, nadobne køesæanske zmyslenje, pócæiwosæ a poèinki te¾ bohatstwa, snad¼ hi¹æe wjet¹e a drohotni¹e bohatstwa, ki¾ hakle nad¼ìju dawaju na tamne pok³ady, kotre¾ mole ani, ani zerzawina njezahubi? A runje tute bohatstwa, bjez kotrych¾ te¾ sama serbska zemja, tak horcolubowaria serbska zemja, jeno zemja wostawa, je Hórnik nic jeno swojim pøiwuznym, ale cy³emu, wosebje pak katólskemu serbskemu ludej poskiæa³, dawa³ a wotkaza³ z najdarniwi¹ej wutrobu a a ruku.
Hdy¾, ka¾ so we pøis³owje praji, po lutowarju brójeà pøiñd¼e, kotry¾ rjane kub³o, ki¾ su w¹itcy jeho prjedownicy sta lìt po swojich dobrych poni¾nych a h³uboko køesæanscy zmyslenych wótcach namrìwali a w poæe swojeho woblièa wobd¼ì³ali, za krótki èas pøeèini, njeje to Èorny njed¼ak pøeæiwo nanej a w¹em jeho pøedkhadnikam? Podobny njed¼ak pøeæiwo na¹emu njezapomnitemu Hórnikej wostañ wot nas dale zdaleny dy¾li s³ónco wot zemje.
Hórnik je wumrì³, ale nic cy³y. Te¾ mjez nami je hi¹æe ¾iwy jeho duch w jeho skutkach, d¼ì³ach a spisach. Jeho ruka drje t³aje, ale symjo, ki¾ je wusywa³a ze ¾enje njewustawacym pjerom, hi¹æe skhad¼a, rosæe a nadobne p³ody njese a ponjese, doni¾ bud¼e serbske s³owo citane a èesæene. Hladaj jeno do kni¾kow, z kotrych¾ ¹ulske d¼ìæi wuknu, na zabawne spisy za m³odych a starych, pos³uchaj jeno w domje bo¾im na lubozwuène zynki we swjatym kerlu¹u, wzmi s³owo bo¾e do rukow: w¹ud¼om wid¼i¹, s³y¹i¹ mjeno Hórnik. - W s³owniku, w kotrym¾ so khowa cy³y pok³ad na¹eje droheje maæeà¹æiny, njeje ani jednoho s³owa, kotreho¾ by |eho wótry rozom njepøeslìd¼i³, jeho pomjatk ze s³owami sotrowskich rìèow njepøiruna³. Hórnik bì¹e wjeàch w kralestwje myslerjow!
Ale, ¹to¾ je jemu te¾ woprawd¼ite knje¾stwo, nahladnosæ a swìrnu podatosæ pola w¹ìch Serbow doby³o, to bì jeho nadobna wutroba. Jeho durje bìchu w¹ìm pøistupne, jeho ruka w¹ìm potrìbnym wotewrjena, jeho rada w¹ìm poskiæena. Haè wysoki, haè nizki, haè bohaty abo khudy, haè zd¼ì³any abo njezd¼ì³any, w¹itkich wón lubosæiwje pøijima¹e. Kó¾dy pohib a kó¾de s³owo swìdèe¹e za to: Hórnik ma njesebiènu, poni¾nu, k pomocy a k woporam stajnje zwólniwu, nadobnu wutrobu. Tobì¹e tajna móc a spod¼iwne kuz³o, kotre¾ je jemu p³aæiwosæ a wliw w¹ud¼om a pøecy dobywa³o a te¾ zd¼er¾a³o.
Wo serbskich kralach je jara ma³o znate, snad¼ z wuwzaæom krala Miliducha, ki¾ z rjekowskimi Serbami wojowa¹e pøeæiwo cuzej pøemocy. ©to¾ so tutym wutrobitym ¹kitowarjam serbskeje narodnosæe njeje rad¼i³o, to je Hórnik z mocu ducha, wutroby a ruki docpì³ a doby³, natwariw¹i nam sylnu twjerd¼iznu noweho narodneho pismowstwa. Njech sebi kó¾dy, ¹tó¾ je by³ Hórnikowy wuèomc a pomocnik, a te¾ kó¾dy druhi, ¹tó¾ serbske pjero wod¼iæ a serbske s³owo rìèeæ rozumi, pøik³ad bjerje na tamnych wutrobitych rjekach, kotøi¾ swojemu kralej swìru wobkhowachu haè do smjeræe. Hi¹æe mnoho ma so wojowaæ, d¼ì³aæ a dokonjeæ za zd¼er¾enjo serbskeje rìèe a narodnosæe, k natwarjowanju a wutwarjenju kralestwa bo¾eho mjez serbskim ludom: njech je mjeno Hórnik w¹ìm, w¹ìm bjez wuwzaæa, zhromadne dobyæeàske hes³o. Jeho du¹i pøejmy a pro¹my wìcny mìr a wotpoèink, jeho wopomnjeæu pak wostañ èesæ a s³awa!
J. Lib¹, Kat. Poso³ 1904.
Dal¹í: