|
- Páta | - Srbská èítanka | - |
... Ka¾ bì Napoleon wì¹æi³ - popo³dnju w 3 hod¼. bì bitwa dobyta.
Haè pak bì Napoleon spokojom? Rozmjasæ bì njepøeæe³a chcy³ a tu khwilu bì so jemu njepøeæe³ ka¾ wuhoà z rukow winy³, ani jatych, ani bróni njezawostajiw¹i. "Tajkele mordowanje," zdychny Napoleon, "a ¾adne wuspìchi! Ani hozd¼ika mi njewostaja!"
Droho bìchu Francózojo dobyæe zap³aæili. 20.000 bì jich na bitwi¹æu wosta³o - njepøeæel bì jeno¾ 15.000 pøisad¼i³.
Bitwa je himo. Prusko-ruske wójsko je so k Lubijej a k Wósporkej horje wotsali³o. Wot tam pøikhad¼eja poslìdnje dozwuki wójnskeho ho³ka. Drobne èrjódki jìzdnych ¹erja hi¹æe po wsach, ¹æìkajo so z njepøeæe³om. Ale te¾ wone wustawaju. Po nìèim so w¹o zmìruje: kanóny a mjeèe, lud¼o a skót. ȳowjeèa natura je
gylni¹a haè lud¼aca z³ósæ - a k³ad¼e w¹o do spanja. Wojacy padaju z muènosæu. Spicy khod¼a, spicy kolebaju so na konjach. S³ónèko je so z èasom skhowa³o. Bì so nahlada³o, napos³ucha³o na to hubjeñstwo. A tajke krwawe èeàwjene bì so khowa³o, kajki¾ bì tón cy³y d¼eñ by³. "Wjacy krwì hi¹æe pobìhnje," wì¹æachu lud¼o. We wjeèornych smìrkach poslìdnje pruhi ha¹eja.
Ale nihd¼e njezwonja swjateho wjeèora. Zwony ¾aruja. Zwóñcy su rozæìkali.
Ale druhe h³osy po bitwi¹æu skiwla - cychnuja. Wot ³u¾iskich hór haè dele do Sprjewinych ni¾inow klinèi jedyn struch³y kìrlu¹ - p³aè a ¾a³osæ ranjenych a mrìjacych. D¼i, hd¼e¾ chce¹, w¹ud¼e zakopnje¹ so wo æì³a, w¹ud¼e dyrbi¹ s³y¹eæ samsne hrózbne dozwuki. W keàkach to stona a na ³ukach, w dolinach a na horach. Tomu je kula ruku wutorh³a, nohu rozmjat³a; tamnomu je mjeè pøez wutrobu pøe¹o³, hlebija mjez rjeb³a zajì³a. Toho su konje potepta³e, kanóny pøejì³e, wonoho bajonety rozpró³e, tøìlbowe toporo mjezwoèo rozbi³o.
Kelko bolosæe, hubjeñstwa na pomìrnje ma³ej pøestrìni!
A ka¾ woda po hrjebièkach, tak æehnje so bolosæ po dróhach h³ubje nutø do kraja. Na karach - konje, wozy su jim wojacy zebrali - dyrbja burja, roboæenjo ranjenych do lazaretow wozyæ. Mój Bo¾o, kajka to pokuta - za toho, ki¾ wjeze, a za toho, ki¾ so wjeze. Ach, te puæe tajke ¹kropawe, d¼ìrawe, a te kary nic na pjerach! Kak to ko³sa, kak to krjuduje! Kelko jich ducy po puæu wudycha. A zaso bì wobìmaj ló¾e, tomu na karje - wón bì pøetra³ - a tomu z karu - zwróæi karu z æì³om do hrjebje.
Kak je so na¹imaj wowcynymaj bratromaj ¼e¹³o? Haè staj so na tajkej karje ze swìta wjez³oj, abo haè su jeju kanóny roztorha³e, mjeèe rozruba³e, hlebije doka³a³e? Haè snad¼ tam le¾itaj w mìsæe na Tuchorju - w tom hobrskim zhromadnym rowje, na kotrym¾ stoja s³owa: "Jeno¾ ¾iwjenje hid¼i- smjeræ wujednawa?" Abo haè staj na bitwi¹æu do b³óta steptanaj le¾o wosta³oj? Nó naposledku w¹o jene, zo jeno¾ njebu¹taj ¾iwaj pohrjebanaj. Haè te¾ to so njestanje? -
Cy³a budy¹ska krajina wot horow haè do Delan, hewak tak p³ódna a ludna, je so za dwaj dnjej do pusæiny pøewobroæi³a. Nihd¼e ¾iweje du¹e. Pola rozteptane, rozjìzd¼ene, ¹tomy roztorhane, roz³amane, twarjenja roztøìlane, wupalene. Pozbìhñ woèi a rozhladuj so! Kajke zapusæenje do ko³a. Kajka èeàwjeñ na njebju, kelko bo¾ich wohnjow na zemi. Cy³e wsy so pala a nikoho njeje, ki¾ by p³omjenjam wobara³. A k Lubijej horje same biwaki. Tam wotpoèuja wojacy wot swojeje krwaweje roboty. W Nowych Por¹icach biwakowy woheñ najwy¹e sapa. Tam sed¼i Napoleon ze swojimi generalemi za wjeèerju. Je wjeso³eje mysle a ¾ortuje.
Haè te¾ to jemu do mysli pøiñd¼e, zo te¾ jeho dla te stony, te p³omjenja k njebju stupaju, haè te¾ to zdychnje za tych, ki¾ su d¾ensa za njeho na prawdu Bo¾u wote¹li?...
J. Wingeà, Krajan 1913.
zpìt na obsah 
Dal¹í: Serbskim wótèincam