|
- Páta | - Srbská èítanka | - |
Lìta 1862 so w Budy¹inje na "Tøìleàni" prìnje serbske d¼iwad³o hraje¹e "Rohowin ©tyrirohaè". Dr. Handrik-Æìsla, ki¾ d¼ensa w Neveklovje w Èechach jako lìkaà skutkuje, bì hru do serb¹æiny z V. K. Klicpery pøe³o¾i³. To bì nadobny skutk serbskeho studenta.
A na¹i studenæa wostachu te¾ dale pìstowarjo serbskeho d¼iwad³a. Tøi mjena so w pozd¼i¹ich lìtach wosebje èasto na polu serbskeje d¼iwad³oweje literatury zjewjuja: Arno¹t Muka, Jakub Bart a Mik³aw¹ ®ur. Muka pøe³o¾ova¹e swoje hry "za d¼iwad³o serbskich studentow". A studenæa hrajachu tute hry a poskiæachu z tym serbskemu ludej docy³a nowu zabawu. Lud krasnosæ serbskeho d¼iwad³a bórzy zapøimny, a do³ho nejtraje¹e, zo te¾ serbske towaàstwa zapoèachu serbske d¼iwad³o hraæ. Jaseñèanska Kat. Bjesada hi¾o pøez 30 lìt serbske d¼iwad³o pìstuje a haji. Tajcy stari hrajerjo su te¾ Radworèenjo, Khwaæièenjo, Bukecenjo. Wjele so d¼ensa hi¹æe powìda w Njeswadæidlanskich wokolinach wo s³awnym serbskim d¼iwadle nìhdu¹eho serbskeho towaàstwa z Zarìèr. Te¾ za¹³a Budy¹inska "Bjesada" s³u¹a do tych towaàstwow, ki¾ prìnje stupachu na serbske jewi¹æo. Bórzy nastawachu nowe narodne towaàstwa - a z nimi rosæe¹e te¾ serbske d¼iwad³o. Poma³u pøibìra¹e te¾ serbska d¼iwad³owa literatura. D¼ensa dobywa so serbske d¼iwad³o dobyæeàscy do w¹ìch serbskich wjeskow. Bohu d¼ak! Jeno w Delnjej £u¾icy b³ud¼i serbske d¼iwad³o hi¹æe jako khuda, wopu¹æena syrota wonka w howrjacej nocy. Zrìdka hdy smì wbohe d¼ìæo nì d¼e do rozswetleneje sale zastupiæ. Ale da-li Bóh so te¾ tam bórzy jeho wumo¾nik zjewi!
Dokel¾ je na¹e d¼iwad³o woprawd¼e jara wa¾ny faktor w na¹im narodnym hibanju, zalì¾i w¹ìm swìrnym wótèincam wjele na tym, so so wone pìstuje a haji.
Wo znowanarod¼enje serbskeho naroda ma serbske d¼iwad³o njeprìjomne a wulke zas³u¾by. We w¹elakich stronach je so serbska myslièka zas a zas raznje a jasnje docy³a jeno¾ z jewi¹æa ludej prìdowa³a, a lud je tomu rozumi³. Nìkotry¾kuli serbski pacho³, nìkotra serbska knje¾nièka njejstaj w ¹uli bohu¾el ani serbskeho pismika wuhlada³oj, pøi hraæu serbskeho d¼iwad³a pak staj pìknje serbski èitaæ nawukny³oj. Na¹e jewi¹æo je tu¾ moh³ rjec na¹a narodna ¹ula. Nic jeno èitaæ so na¹ m³ody lud tam nawuèi, wón te¾ nawuknje dobru a najlìp¹u serb¹æinu rìèeæ a wu¾iwaæ. Tohodla bud¼ to stajnje prìnja zasada na¹ich spisowaæelow: Na na¹e jewi¹æo s³u¹a riajlìp¹a a najèisæi¹a serbska rìè, dokel¾ ju lud wuknje. Pøi wuknjenju serbskeho d¼iwad³a zeznaje so na¹a m³od¼ina ze serbskim pismowstwom a pøiwuknje je lubowaæ a podpjeraæ.
Zd¼ìla samsne dobytki ze serbskeho d¼iwad³a ma te¾ pøipos³uchaàstwo. Te¾ wono wuknje w d¼iwad³e dobru serb¹æinu èesæiæ a lubowaæ. Na¹e d¼iwad³o pokazuje na¹emu ludej èasto hladad³o, zo by w nim spózna³, kajki njesmì byæ. Pomyslæe sebi na pø. na burske hry "Na wumìnku" a "Burska krew´" a druhe. D¼iwad³o wuèi lud we swojich historiskich hrach spóznaæ swoju zañd¼enosæ.
Serbske d¼iwad³o je na¹emu ludej ku¾o³ njezka¾eneho wjesela a pøistojneje zabawy, dokel¾ so na¹emu ludej jeno dobre hry pøedstajeja. A w tom hi¾o le¾i wjet¹a hódnosæ serbskeho d¼iwad³a na na¹ich wsach, dokel¾ wo nìmskim d¼iwad³e - te¾ pola nas! - so to stajnje bohu¾el rjec njehod¼i. ȳowjek njeby skoro wìri³, zo mó¾a Serbja nì¹to tajkeho hraæ a sebi wobkladowaæ, ka¾ je so to hi¾o na cuzorìènych bjesadach w serbskich wsach stawa³o. Serbske d¼iwad³o haji tu¾ pódla narodneho zmyslenja te¾ dobre, pøistojne wa¹nja na¹ich wótcow. O, zo by to wosta³o wìènje tak! Serbske d¼iwad³o podpjera wid¼omnje serbske pismowstwo. ®adyn d¼ìl na¹eje literatury njeje tak p³ódnje so wuwi³ ka¾ d¼iwad³owy. Mamy d¼ensa ju¾ pøez pjeæd¼esat æi¹æanych serbskich hrow! A kelko jich le¾i hotowych a jeno èaka na ¹æedriwych nak³adnikow!
Na¹ wutrobny d¼ak s³u¹a tphodla w¹ìm tym èesæehódnym mu¾am, kotøi¾ su w prjedaw¹ich èasach zapoèeli serbske d¼iwad³o hraæ. Woni su nam drohotne herbstwo zawostajili, kotre¾ chcem my, dale a bóle wutwarjene a wudospo³njene, jónu pøepodaæ swojim potomnikam, zo by nam Serbstwo njezhiny³o.
Fr. Kral, Na¹e d¾iwadlo.
zpìt na obsah 
Dal¹í: Na Hrod¼i¹æu