|
- Pįta | - Srbskį čķtanka | - |
Lģto 1905 bģso p¶ed drugimi wa¾ne za na¹o narodne ¾yw“eńe. Naslģdk glģdajuce, wi¼imy z wjaselim ¼ģ³o a póstypowańe we m³ogich wģcach. W¹ake wosebne a wa¾ne knig³y a spisy buchu ¶i¹ęane a hudane, gromadne hukńeńe a rozgrańańe lubowaąow serbskeje rģcy nasta, Ma¶ica Serbska swģ¶a¹o swójo 25-lģtne hobsta¶e, z jadnym s³owora: ¾yw“eńe se giba¹o.
Glģdajmy nejperw“ej na pismowstwo. Jogo zname jo: originalnosę. Ma¶ica Serbska jo do nģta wģt¹y ¼ģ³ jano p¶estawjone hulicowańa do ¶i¹ęa da³a, licba jeje originalnych spisow jo ³oni wó jaden p¶ibģra³a: "Drobeńce ze serbskeje historije." Knig³y su wót Hajna Jordana za jubilej Ma¶ice zestajone. Wóni hop¶im“eju powģsęi ze starych casow serbskich wósadow wót faraąow pó cerkwinych knig³ych zapisane, nastawk kantora ©w“ele wó nasta¶u nowych "duchownych kjar³i¾ow'', nastawk faraąa ©w“ele wo p¶e³o¾eńu biblije do serbskeje rģcy, naslģdku hopisujo Hajno Jordan nadrobno perw“ej¹e "serbske towari¹stwo" a za³o¾eńe "Ma¶ice Serbskeje"; list a pisma, Ma¶icu nastupajuce, su teke tam wót¶i¹ęane. Z tajkim su te knig³y wa¾ne ¾rģd³o za historiju serbskego naroda.
Dalej naspominam ma³ej ³openi, wót hucabnika Fryca Rocha w Tuąeju spisanej; Fryco Rocha jo we m³odych lģtach rģdne arije humysli³, pótom pak hum“elknu³, ka¾ m³ogi sy³owik na serbskich zagonach. Nowy duch lģta 1905 jo teke jogo huzbu¼i³ k nowemu ¼ģ³u a rģdna licba lubosnych pģsńow jo z jogo pilnego pera bģ¾a³a a zwjaseli³a ku¾dego, ken¾ jo je s³y¹a³.
Z drugich Rochowych pģsni naspominam: "Mój Tuąej," "Lubosę," "Dwģ ruce" we Wósadniku. "Powitańe gó¶ci na Ma¶icnem jubileju" - na wósebnem ³openu ¶i¹ęane. Rģdńe jo, ga¾ ma spiwaą ned swójogo zg³osowaąa abo komponistu. Te¾ taki jo nam hobra¼ony. M³ody Kurt Krygaą, syn li¹kojskego hucabnika a sam hucabnik a nanow“y pomocnik, jo swóje bogate musikalne dary do serbskeje s³u¾by staji³ a nģkotare dobre komposicije humysli³, kótare¾ pak na Ma¶icnem jubileju pak na li¹kojskem koncer¶e se s³y¹achu.
Ako dal¹y p³od serbskego pismowstwa ńech se zapi¹o tudy "Wósadnik", wót faraąa Biegera-Picańksego a Riesa-Jan¹ojskego za³o¾one a redigowane cerkwine ³openo. W decembąe 1904 huj¼e prģdny raz na probu. Ned z nowym lģtom 1905 mó¾a¹o se z p¶ijaznym dowolenim redaktorowu "Wósadnik'" te¾ za chó¶ebuzsku serbsku wósadu hudawa¶. Z tajkim mģjachny dwóji hudawk: jaden za picańsku a jan¹ojsku, drugi za chó¶obuzsku wósadu, p¶eto wósebnosę "Wósadnika" jo, a¾ mjasecne powģsęi z wósa¼inego ¾yw“eńa p¶inosy. Cytaąow abo lģpej zap³a¶aąow togo ³opena we spomńenych wósadach jo na 1000; to jo husoka licba; jano p¶ez to mó¾na, a¾ faraąe sami dwór p¶i dwóąe abonentow wabjachu a p'la hucabnikow swģrnu pódperu namakachu. Ze zachop“eńkom nowego lģta jo "Wósadnik" powģt¹ony a tak zestajany, a¾ w¹ykne wósady we ńom swóju domowinu zmģja.
Naslģdkujo z wjaselim se powita³a "Rģcnica dolnoserbskeje rģcy" (prģdny ¼ģ³), hob¼ģ³ana a hudana wot chó¶ebuskego faraąa G. ©w“ele.
To je krotki rozglģd pó dolnoserbskem pismowstw“e zachodnego lģta. W“ele mog³o se hy¹ęi wo tych wģcach pisa¶, p¶eto ¼o¾ jo ¾yw“eńe, tam te¾ mó¾o se nģco hulicowa¶. A p¶i nas jo chwali¶ Boga narodne ¾yw“eńe nasta³o.
Na Ma¶icnej groma¼e 1904 bu hobzamkńone, filologisku wót¼ģ³bu za³o¾y¶. To se sta nazymu samego lģta. Ku¾dy mjasec raz zejdu se c³onki, kótare¾ ze serbskeju rģcu se zabģraju w Chó¶ebuzu a rozgrańaju se wo filologiskich wģcach. P¶ichada jich dosę: ni¼ej 10 jich lģbda raz jo, cesto pak na dwa¼asęa a wģcej. Wósebne póspģchowańe takego ¼ģ³a nasta z togo, a¾ profesor dr. A. Muka na swģtkach na¹ gósę bģ¹o - a na¹ hucabnik. Wģzba mjazy górneju a dolneju £u¾icu dej dlej twar¼ej¹a nasta¶. K tomu pak jano p¶i¼omy, ga¾ se zeznajomy kradu a hoglģdamy how a tam. Rowno jomu mamy se ¼ģkowa¶, a¾ m³ogi se jo serbskej wģcy p¶ichyli³ a m³ogi bu k dal¹ej pilnosęi pogońony a mocowany. We filologiskej wót¼ģlbe sta se teke p¶igótowańe Ma¶icnego 25-lģtnego jubileja, kótare¾ dal¹e póstupowańe p¶ińase a nam mjazy na¹ymi lu¼imi w“ele p¶ija¶e³ow dobywa ka¾ te¾ swģ¼eńu we Zgóąelcu pokaza se na¹a m³o¼ina a bu z p¶ijaznosęu powitana. Kónc lģta huzwoli se z ³ubosnym li¹kojskim koncertom.
To su dobre zachopeńki nowego ¾yw“eńa we Dolnej £u¾ycy, ale jano zachopeńki; to ńocamy zabyę. Kradu smy wi¼eli, a¾ jo mjazy serbskimi burami w“elgin w“ele takich, kótre¾ swój narod lubo maju, wi¼eli te¾ smy, a¾ jo mjazy huconymi Serbami m³ogi, ken¾ mó¾o nģco dobrego na narodnem pólu do¼ģ³a¶. Togodla ¼ģ³ajmy dalej, ku¾dy pó swójich mócach, ku¾dy ¼o¾ stoj.
G. ©wela, £u¾ica 1906
zpģt na obsah 
Dal¹ķ: Serbska zemja